John Tenniel

Vandaag zou Sir John Tenniel, de illustrator van Lewis Carrolls verhalen over Alice, 189 jaar oud geworden zijn. Hij is overigens dit jaar ook 95 jaar dood, en aangezien we tegenwoordig elk jaar moeten weten wiens jaar het is: tijd voor een Tennieljaar. Darwin was niet de enige persoon in zijn tijd.

Tenniel probeerde het eerst met serieuze tekeningen maar kwam vanwege een net iets te populair geworden spotprent terecht in de humoristische afbeeldingen, die hij uiteindelijk ging tekenen voor het bekende tijdschrift Punch (waar ook Kingsley Amis, William Thackeray en A.A. "Winnie de Poeh" Milne voor schreven). Hij werd aangenomen op basis van zijn tekeningen bij de fabels van Aesopos en werd zo'n illustrator wiens afbeeldingen bepalend werden voor hoe de figuren uit de boeken voor altijd overal zouden worden afgebeeld, bijvoorbeeld in films. Sidney Paget, de illustrator van Sherlock Holmes, was er ook zo een.

Carroll moet hem redelijk gek hebben gemaakt met zijn instructies: Alice zou er precies zo uit moeten gaan zien als de schrijver in gedachten had. Na Wonderland kwam Through the Looking Glass - voor het laatste werk zou Carroll een stuk meer overtuigingskracht moeten hebben getoond.

Hier een overzicht van zijn Alice-illustraties.

The Brick Testament

Wat heb je toch vréselijk veel Lego-kunstenaars. Maar alles lijkt dan ook te kunnen. Noem het op en het lijkt al een keer gedaan te zijn - met als beroemd voorbeeld de concentratiekamplego van Zbigniew Libera.

Een uitgebreider project is dat van Brendan Powell Smith, die zichzelf 'Reverend' noemt terwijl hij atheïst is. Dat laatste is belangrijk en eigenaardig aangezien hij het wel op zich heeft genomen de volledige Bijbel in Lego te fotograferen. Het gaat om The Brick Testament. Nog niet compleet, maar er komt om de zoveel tijd weer een afdeling bij. Het rare is dat hoewel er af en toe spottende tekstjes zijn toegevoegd (een enkele keer kan het er gewoon echt niet mee door) de fotoboeken wél gewoon door kerken en zondagscholen over de hele wereld worden besteld. Een vrij dubbel project dus, dat aan de ene kant liefdevol, vers voor vers de Bijbel laat zien (hoewel het dus wel allemaal wat luchtiger wordt omdat dat met speelgoedpoppetjes gebeurt), en aan de andere kant af en toe totaal niet serieus genomen kan worden. Dat delen van de gelovige wereld dit toch voor educatieve doeleinden aanwenden lijkt dus te betekenen dat het eigenlijk mislukt is. Raar allemaal.

Kwarttoonpiano

De afstand tussen een witte toets op een piano en de dichtstbijzijnde zwarte wordt een halve toonsafstand genoemd. Maar je kunt natuurlijk prima ook díe afstand weer in tweeën delen zodat je twee kwartsafstanden krijgt - krijg je een piano met overal extra toetsen ertussen, die voor het gemak maar in klavieren boven de normale zijn neergezet. August Förster maakte ooit een dergelijke piano in 1923, samen met de Tsjechische componist en muziektheoreticus Alois Hába. Leuk werk om te mogen stemmen. Uiteraard klinkt het vals: niet wat we gewend zijn. Even wennen dus, maar er is wel degelijk muziek voor geschreven.

Bijvoorbeeld door Scott Crothers.

Panorama Mesdag

Vandaag werd bekend dat geprobeerd zal worden om Panorama Mesdag in Den Haag op de UNESCO-Werelderfgoedlijst terecht te laten komen. Wat mij betreft een prima plan: ik zag het vorig jaar voor de eerste keer en ging 's avonds slapen met de herinnering dat ik die dag echt iets moois had gezien.

Ik leefde in de veronderstelling dat het 'slechts' een 360 graden schilderij was waarvan je de randen gewoon zou kunnen zien, maar wist eigenlijk nog niet goed wat een panorama was: dat is wel echt bedoeld om de illusie te wekken dat je je daadwerkelijk 'in' het schilderij bevindt. Erg hip in de 19e eeuw. Voor wie er ook nog niet is geweest: ga het zien. Je staat in een grote halve bol, op een houten uitkijkpost. De bovenkant van het schilderij is niet zichtbaar: daar zit het dak van je uitkijk. Evenmin zie je de onderkant: die wordt overal om je heen verborgen door een zandduin waar vissersnetten op liggen en waarvan het onduidelijk is waar hij nou eigenlijk ophoudt en waar het schilderij begint. Intussen hoor je de zee ruisen.

Mesdag maakte een afbeelding van de omgeving van Scheveningen van zijn tijd, door staande in een doorzichtige cilinder (die nog steeds bestaat) de contouren van de omgeving te tekenen en vervolgens met een lamp die contouren te projecteren op het doek. Hij werd met de invulling door wat medewerkers terzijde gestaan: onder andere Breitner hielp mee (hij schilderde de cavalerie op het strand en hielp mee aan het dorp, samen met de vrouw van Mesdag).

Ik weet het: aan te raden om het te gaan zien terwijl het een al lang bestaand, bekend Nederlands werk is kan prima als 'ouwe koek' worden bestempeld. Maar toch: ik dacht, ik zeg het even. Je zou het eens missen.

Ik heb van-nacht mijn kussen nat geweend

Ik heb van-nacht mijn kussen nat geweend.
Van u droom ik zoveel en zoveel uren
Heb ik geschreid met op uw beeld te turen.
Ik heb zo vaak, in stilte alleen, gemeend,

Dat gij van elke kant, door alle muren,
Verschijnen zoudt en wij tesaam vereend
Verbleven tot ge uw hart mij had geleend
Om 't nimmer, nimmer, nimmer terug te sturen.

Maar deze nacht, de eerste na uw brief,
Hebt ge in mijn zaalgen droom mij toegesproken.
Ik zag uw mond, die zei: ik heb u lief.

En toen ik me uit mijn slaap al bevend hief
En uwen brief had aan mijn borst gestoken,
Is heel mijn hart in tranen weggebroken.

Lodewijk van Deyssel

Arthur Honegger (1892 - 1955)

Nog meer treinen vandaag, zoals zal blijken. Een derde lid van de Groupe des Six en waarschijnlijk de meest progressieve van het stel was de Zwitser Honegger (klemtoon op de laatste lettergreep). Afkomstig uit een land waar in alle eerlijkheid toch niet het grootste deel van de Europese kunst vandaan komt, dus daar mochten ze best trots op zijn: hij staat nu op het briefje van 20 CHF. Zijn muziek is een stuk zwaarder en meer beïnvloed door, zeg, Wagner, dan de bedoeling van de Groupe zou zijn geweest (aan de andere kant: Milhaud schreef samba's, ook niet echt Frans), maar de oorlogen zouden dan ook duidelijk van invloed zijn geweest op zijn werk. Hij sloot zich tijdens WO II aan bij het verzet en hield van treinen "...zoals andere mensen van vrouwen of paarden houden" - achteraf gezien misschien niet de handigste combinatie, maar goed. Die liefde voor treinen leverde zijn bekendste stuk op: Pacific 231, waarin de impressie van een optrekkende stoomlocomotief wordt getekend. Verder goed vind ik zijn tweede symfonie voor strijkers en trompet - en wanneer het toch nog Frans en licht moet kun je altijd naar zijn Concertino voor piano en orkest luisteren.

Een vrijzinnige versie van dat laatste stuk

Pacific 231 (met korte introductie)

Cab Ride Video's

Vrij duur maar bij treingekken ongetwijfeld populair: films waarbij volledige treinritten zijn vastgelegd vanuit de locomotief. Op de Duitse tv worden ze in de nachtelijke uurtjes uitgezonden; de zender krijgt al boze telefoontjes van mensen die niet vinden dat je in die films moet knippen wanneer de trein door een donkere tunnel gaat.

Ik vind ze minder wanneer er overgeschakeld wordt naar shots van de trein van buitenaf, maar het eerlijke beeld vanuit de cockpit heeft iets waardoor ik er naar kan blijven kijken, hoe weinig er buiten ook gebeurt. Degene die me het interessantst leek heet Cab Ride Through the Rockies en duurt 277 minuten - maar die is nog erg prijzig en voorlopig alleen in Regio 1 afspeelbaar op DVD. Gelukkig: altijd weer de troost van YouTube die alternatieven biedt. Bijvoorbeeld een 27-delige Gotthard Cab Ride (goed, niet elk deel is even lang).

Hier deel 19.

Bladmuziekarchief

Hoewel het de handigste site van het hele Internet lijkt te zijn om ongelooflijk veel gratis en legale bladmuziek in pdf-formaat te downloaden, is iedereen toch weer verrast als ik het er over heb. Een linkje naar deze Wikipedia-achtige pagina waar mensen (kopijrechtenvrije) ingescande partituren op kunnen posten lijkt me dus wel handig om hier neer te zetten.

Petrucci Music Library

Museumbos

In de buurt van Almere werkt men aan een bos dat een aantal kunstwerken zal huisvesten die volledig gebruik gaan maken van het bos zelf. Het project heet Museumbos en er zijn nu 6 projecten lopende, eentje nog op de tekentafel. De meest aansprekende twee wat mij betreft:

'Tempo' - Boto van der Meulen. Elk jaar wordt op een punt in een grid een nieuwe lindeboom geplant, met een boodschap in een fles eronder. Na 100 jaar wordt elk jaar de eerst geplante en groot geworden boom gekapt en de bijbehorende fles opgegraven en geopend, waarna een nieuwe boom wordt geplant.

'In eenzaamheid' - Birthe Leemeyer. Een stuk bos wordt speciaal afgezet met een ondoordringbare haag. Er is slechts 1 hek waardoor je naar binnen kunt. Er mag maar 1 persoon tegelijkertijd in het bos zijn, zodat die een gevoel van totaal alleen zijn in de natuur kan ervaren.

De laatstgenoemde kunstenares heeft nog meer interessant werk: ze werd bekend door een flesje met parfum dat de geur van een verdwenen stoomgemaalpolder heeft. L'Essence de Mastenbroek.

Misschien even onthouden dus, voor als je in de Flevopolder bent.

Kirigami

Origami heeft een broertje waar de doorgewinterde papiervouwer z'n neus voor ophaalt: kirigami. Je mag in het geval van de laatste ook met een mesje sneetjes maken in het papier, zoals in bovenstaande Escher-reproductie. De origami-adept is van mening dat je alles wel kunt bereiken met vouwen alleen. Toch geeft ook de papierknipkunst leuke resultaten: wat je vaak als extremum (helemaal niet vouwen) ziet zijn silhouetfiguren die vrij gedetailleerd kunnen worden. Onder andere Gerlof Smit blijkt zich er mee bezig te houden.

Ravel, het kind

Ravel moet een gecompliceerde maar in de regel heel aardige man zijn geweest. In zijn latere leven ontving hij vaak vrienden in zijn huis op het platteland, dat een wonderlijke plek moet zijn geweest: het barstte werkelijk uit z'n voegen van de rare snuisterijen die hij overal en nergens vandaan had. Vaak was het nep of namaak. Met een kinderlijk enthousiasme moet hij alles zijn gasten hebben getoond: een opwindbaar houten vogeltje in een kooi, een elektrische kristallen bol die licht gaf, beschilderde vaasjes en wandkleden uit verre landen, alles voorzien van het label 'Made in France'. En hij was dol op kinderen - het bekendste voorbeeld is dat van Jean en Mimi Godebski, het kroost van vrienden die hij vaak bezocht. Hij nam hen vaak op de knie en las hen sprookjes voor die hij ter plekke bedacht. Zelf had hij geen kinderen en hij is nooit getrouwd geweest.

Een andere kant was zijn liefde voor de natuur waar hij volledig een mee leek te zijn: hij was vaak in zijn tuin bezig waar hij bloemen kweekte en dwergboompjes verzorgde, lokte met oneindig geduld hagedisjes uit hun holletjes, sprak de taal van de katten. En niemand kon vogels zo goed nadoen als hij.

Voor Jean en Mimi schreef hij een stuk voor quatre-mains piano waarin hij sprookjes van Moeder de Gans verbeeldde: 'Ma Mère l'Oye'. In de balletversie voor orkest is dat een stuk dat naar mijn mening te weinig aandacht krijgt. Dit werk verraadt het kind in Ravel: hier is muziek die haast niet sprookjesachtiger kan. Ook zijn verbondenheid met de natuur komt terug in de geschetste sprookjesbossen en denkbeeldige tuinen.

Luister daarom naar het ontroerende laatste deel, waarin Doornroosje wakker wordt en het koninkrijk weer tot bloei komt.

Le jardin féerique

Zou'n wij geen glaaske mogen drinken?

Deze keer bij het wekelijkse gedicht een bijdrage van de altijd goed aanspreekbare en luimige dichter Karel van de Woestijne.

---
Zou'n wij geen glaaske mogen drinken?
zou'n wij daarom een zat-lap zijn?
- De droesmen van de driften stinken
nog meer dan moer van zieke wijn.

Zou'n wij geen meiske mogen kussen?
Zou'n wij daarom een vuil-baard zijn?
- Maar wèlke boezem wordt het kussen
voor deze lang-verzopen pijn?...

Als koningen kwamen we uit de Oosten
en hadden de zilveren matten aan boord.
- Wij hebben de wàlg om ons te troosten.
Aan elke ra daar hangt een koord.

Wij werden nuchter tot bewusten
al bennen onze daden groot.
En als men moede is, kan men rusten
in uwe warme haven, Dood.
---

We geven hem een posthuum klopje op de rug.

Pablo Valbuena

Duidelijk een beginnend kunstenaar, maar de gevestigde orde hoeft ook niet altijd aandacht te krijgen.

Op z'n website staat nog niet zo veel, maar het is wel duidelijk waar hij mee bezig is. Door middel van het sterk belichten van de contouren van bestaande objecten en vervolgens de invulling te veranderen, speelt hij met de ruimte. Het gaat om het maken van een 'augmented space'.

'For this purpose two layers are produced that explore different aspects of the space-time reality. On the one hand the physical layer, which controls the real space and shapes the volumetric base that serves as support for the next level. The second level is a virtual projected layer that allows controlling the transformation and sequentiality of space-time.

The blending of both levels gives the impression of physical geometry suitable of being transformed. The orverlapping produces a three-dimensional space augmented by a transformable layer suitable to be controlled, resulting in the capacity through the installation of altering multiple dimensions of space-time.'

Hij was afgelopen september in Den Haag, waar hij de truc uithaalde op het stadhuis dat daardoor een beweeglijke blokkendoos werd.

www.pablovalbuena.com

Organ² / As slow as possible

John Cage, bron van opmerkelijke stukken muziek, schreef dit werk voor orgel. Acht pagina's muziek die zo langzaam mogelijk moeten worden uitgevoerd.

Alleen: hoe langzaam is dat dan precies? Dat stond opzettelijk niet duidelijk aangegeven. Als het om moderne uitvoeringen gaat is men daar nogal eens creatief in. De première duurde iets minder dan een half uur, maar er zijn Duitse handen opgegaan van mensen die het geduld van het publiek tot in het krankzinnige op de proef wilden stellen. In Halberstadt staat een orgel dat speciaal voor dit stuk is gebouwd. Om de zoveel tijd wordt het volgende akkoord gespeeld: het kleinste interval is 1 maand.

En je dacht toch niet dat het in de tussentijd stil was? Welnee. Want gewichten houden de pedalen naar beneden en in de kerk staat dus non-stop het orgel geluid te maken.

In 2640 zijn ze ein-de-lijk klaar.

Zie hier de Halberstadtpagina.

Utagawa Hiroshige

Vanmiddag op de valreep (volgende week eindigt de tentoonstelling) naar het SieboldHuis op het Rapenburg, voor het werk van Hiroshige. Er is gekozen om dat in twee periodes te laten zien: de vorige was eind vorig jaar en heb ik moeten missen.

De Japanse kunstenaar maakte afbeeldingen met behulp van de ukiyo-e-techniek, waarbij je verschillende houtsnedes gebruikt om 1 afbeelding te maken, in kleur. Beroemd zijn onder andere zijn afbeeldingen van de Fujivulkaan en zijn '53 Stations van de Tokaido', waar hij het Japanse landschap vastlegde in stations langs een bekende weg in Japan.

De bordjes bij de prints (behulpzaam, maar onverzorgd) roemden de ukiyo-e-afbeeldingen vanwege het feit dat bij de eerste keren afdrukken de houtnerf in de kleurvlakken te zien is, wat structuur geeft aan lucht, water, etc. Na een aantal keren afdrukken lopen de nerven vol en verdwijnt die structuur. Ik vind hoe dan ook niet dat het altijd even goed werkt: in mindere gevallen zie je een duidelijke nerf in de lucht zweven die eigenlijk iets te duidelijk aan hout doet denken. Hoe dan ook: mooi werk. Met name de simpele landschappen die maar uit een paar lijnen zijn opgebouwd en de grijstintenafbeelding van een karper die tegen de stroom opzwemt.

Over the river

Wat doet Christo eigenlijk op dit moment?

Of beter: wat doet het duo Christo en Jeanne-Claude op dit moment? Op hun website geven ze aan dat het fout is de kunstenaar 'Christo' te noemen, aangezien ze alles samen doen en ook zo vermeld willen worden. Dat ze dat op hun pagina zelf ook structureel verkeerd doen, zien ze blijkbaar door de vingers.

Maar goed, wat zouden ze nu eens aan het inpakken zijn? Want dat is waar ze het bekendst mee zijn geworden. Ze omgaven de Pont Neuf, de Reichstag, bomen in een park in Zwitserland en eilanden voor de kust van Florida met een geweven textiel om een vervreemdingseffect op te wekken: het landschap of het deel van de stad wordt ineens drastisch veranderd. Met name de situatie na het uitpakken, wanneer alles weer zoals vanouds is, is interessant: je kijkt weer naar wat er altijd al stond, met andere ogen.

Een tijdrovend en duur project waar ze nu aan werken blijkt 'Over The River' te zijn: de Arkansas River in Colorado wordt overdekt met 8 panelen van een weerkaatsend textiel, dat de lucht zal weerspiegelen en te zien zal zijn vanaf de autoweg die er langsloopt. Ze werken er dag en nacht aan om alle toestemmingen voor elkaar te krijgen - bij de uitvoering zal het werk 2 weken te zien zijn, en in de 2 weken erna weer worden verwijderd. En de kunstenaars betalen alles zelf: giften worden geweigerd.

Hier meer informatie.

Horologium florae

Aangezien hij geconstateerd had dat verschillende bloemen op verschillende tijdstippen open- en dichtgaan, beschreef de bioloog en plantkundige Carl Linnaeus in zijn Philosophia Botanica het idee voor een bloemenklok. Bloemen staan in een cirkel opgesteld en de goed geïnformeerde klokkijker kan uit de informatie welke open staan en welke dicht opmaken hoe laat het is. Het idee is prachtig, de uitvoering onmogelijk: de bloemen die je nodig zou hebben lijken te veel op elkaar, sommige bloemen groeien in een gegeven ecosysteem niet even goed als andere en verstoren daardoor de klokwerking, en bovendien is het tijdstip waarop de bloemen precies opengaan afhankelijk van het seizoen en op welk punt van de lengtegraad je je bevindt - dat bepaalt de aanwezige hoeveelheid licht. Maar toch, de gedachte. Er bestaat ook een werk van de Franse componist Jean Françaix (L'horloge de flore) voor hobo en orkest, geïnspireerd op dit idee.

Honderd metronomen tegelijkertijd

Ja, het heet muziek. En het is van György Ligeti, een in Roemenië geboren componist die later de Oostenrijkse en Hongaarse nationaliteit verwierf. Hij stierf een paar jaar terug, in 2006.

Het heet 'Poème Symphonique voor 100 metronomen'. Ze worden zo goed mogelijk tegelijkertijd aangezet door 10 mensen die elk 10 metronomen beheren. Daarna verlaten de metronomisten het toneel en is het stuk afgelopen wanneer de laatste metronoom opnieuw opgewonden moet worden en stil komt te staan.

Als ik het zo vertel klinkt het eenvoudig (ok, ok, je moet er inderdaad wel honderd metronomen voor hebben), maar zoals bij zoveel modern klassiek gaat de partituur vergezeld van een waslijst aan voorschriften, opmerkingen en adviezen (net als in het Helikopterstrijkkwartet waar ik eerder over schreef). In dit geval ís de partituur die waslijst. Zo geeft Ligeti in een prachtige tekst raad voor hoe je aan al die tikdozen komt, dat het stuk altijd aan de mensen moet worden opgedragen die ze leveren (en als 1 persoon volledig financiële dekking geeft, wel alleen aan die persoon), hoe je ervoor zorgt dat geleende exemplaren weer terugkomen bij hun rechtmatige eigenaar ("...for example, through the obligatory affixing of the owner's name by means of a suitable strip of paper" Voetnoot: "It is recommended that the use of fountain pen or ball-point pen be prescribed.") en dat de uitvoerenden enige oefening moeten betrachten om meerdere metronomen aan te kunnen zetten en zo stil mogelijk het podium af moeten gaan ("Suitable footwear is requested."). Ziehier de volledige instructies.

En computergestuurd kun je ze helemaal goed aanzetten, volledig tegen de wens van dit alles in.

Kijk! (eerst een introductie, na 30 seconden begint het)

No second Troy

Ik heb een vrouw bemind, die best
een tweede Troje zou verdienen,
en die door drank en heroïne
onder mijn ogen werd verpest.

Tot ziekbed kromp het liefdesnest,
en ik zou zachtjes willen grienen,
omdat alleen dit clandestiene
sonnetje van ons tweeën rest.

Zo'n veertien regeltjes waarmee je
een tipje van de sluier licht,
wat zout om in de wond te wrijven.

Wat zijn dat toch voor waanideeën,
dat je, verdomd, in een gedicht
'de dingen van je af kunt schrijven'?

Jean Pierre Rawie

Solresol

De Franse schrijver en musicus François Sudre ontwikkelde een kunsttaal die gebaseerd was op de namen voor muzieknoten: Do-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si. De grammatica is het meest uitgebreid vastgelegd in 'Grammaire du Solresol' van de heer Boleslas Gajewski, een van zijn studenten. Alle woorden bestaan uit een opeenvolging van noten en de betekenis wordt vastgelegd door de volgorde: alle woorden die met 'Sol' beginnen betekenen bijvoorbeeld iets met kunst en wetenschap en als je de stukjes van een woord omdraait krijg je de ontkenning van het woord (inderdaad, dat gaat dus nooit helemaal goed). Zo wordt bijvoorbeeld het Onze Vader iets als dit.

Het leuke, aardige hiervan is dat je woorden in deze taal niet hoeft uit te spreken: je kunt immers gewoon de noten zingen (en als je het bij opschrijven laat, kan het ook met kleuren). Sudre had twee violisten om zich heen die de taal net als hij meester waren en met hem door Frankrijk toerden om demonstraties te geven. Teksten werden gespeeld op de viool en ter plekke vertaald, waarna het publiek vragen kon stellen. Het was een tijdje vrij populair (adepten begonnen zich met terugwerkende kracht af te vragen waarom Beethovens Vijfde begon met een verhandeling over 'woensdag') en het kreeg ook een militaire toepassing: berichten zouden door trompetspelers in het leger overgestuurd kunnen worden - sneller en ook een soort codetaal. Het weer verstoorde het signaal echter vaak en het werd geen succes. Sudre bood daarop het leger ook nog een set muzikale kanonnen aan, maar ze wilden inmiddels niet veel meer met dat taaltje van hem te maken hebben. Tegenwoordig kent het Solresol uiteraard nog wel wat aanhangers, maar geen hond die er nog daadwerkelijk iets serieus mee doet. Overigens is het idee van een muzikale taal niet gek: het Silbo dat gebezigd wordt in ravijnen op La Gomera (Canarische Eilanden) is een goed in kaart gebracht voorbeeld van een manier waarop mensen met elkaar communiceren door met elkaar te fluiten.

Paul Wittgenstein

Wittgenstein (1887 - 1961) was een Oostenrijks pianist en een oudere broer van de filosoof Ludwig Wittgenstein. Zijn door zijn vader (een staalmagnaat) geplande carrière als bankier gaf hij op en hij besloot met muziek zijn brood te verdienen. Het moest echter zo zijn dat in de Eerste Wereldoorlog de kogel van een scherpschutter zijn rechterarm verbrijzelde, die tijdens zijn gevangenschap in een Russisch krijgsgevangenenkamp moest worden afgezet.

Waarom hij legendarisch werd was omdat hij zijn handicap niet zijn dromen in de weg liet staan. Hij ging op zoek naar mogelijkheden om ondanks het missen van een arm toch nog concerten te kunnen geven en maakte transcripties van bestaande werken voor 2 handen, daarbij geholpen door, onder andere, zijn leraar, overigens een blinde orgelvirtuoos. En aangezien hij uit een zeer welvarende familie kwam kon hij het zich permitteren opdrachten voor pianowerken te geven aan beroemde componisten. Zo benaderde hij onder andere Richard Strauss en Benjamin Britten. Hij bleef hoe dan ook kritisch: aangereikte pianoconcerten van Hindemith en Prokofiev heeft hij nooit gespeeld omdat ze hem niet aanspraken, en in het bekendste voor hem geschreven concert, van Ravel, heeft hij grof zitten strepen. Dit alles tot meerdere ergernis van de componisten - en terecht: dat doet maar, met 1 arm, met zulke goede muziek.

Spirit of Ecstasy

Zo heet dat beeldje op de voorkant van een Rolls-Royce, die zelf ook vaak een spooknaam heeft ('Phantom', 'Wraith', 'Shadow'). Het is niet een engeltje, zoals vaak wordt gezegd, maar een vrouw die vleugels lijkt te hebben doordat ze een dun kleed over haar armen draagt. Mascottes waren hip in de tijd dat het werd ontworpen.

Het is het resultaat van een affaire tussen een automobielpionier en zijn secretaresse Eleanor Velasco Thornton. De ontwerper van het beeldje was met de man bevriend en maakte een staande afbeelding van haar in een zwierig gewaad, terwijl ze haar vinger op haar mond houdt om de toeschouwers te manen te zwijgen over haar liaison. Rolls-Royce wilde echter iets meer in de lijn van de Nike uit het Louvre, het symbool van snelheid en overwinning. Eleanor werd daarop veranderd en afgebeeld alsof ze vleugels had.

Erg gewild bij dieven, deze dingen (sommige zijn van 24-karaats goud). Allerlei beveiligingsmechanismes zijn dus ingebouwd: met een druk op de knop schuif je je Spirit de auto in en uit.

Eindelijk de naam van dat plaatje

De andere zoekmachine bestaat ook, leerde ik vorige week.

Waar ik het eerst had over Songtapper.com om liedjes te laten herkennen, zo kun je op TinEye.com je plaatjes uploaden als je niet weet wie er op die ene foto staat of van wat voor schilderij of foto je een digitale versie hebt. Eindelijk kan ik dus dat ene schilderij invoeren dat op aardig wat Kruidvat-CD's verschijnt en waarvan ik maar niet kan bepalen wie het schilderde en hoe het heet. Het staat op CD's van Mahler en Dvorak: gezien het beleid van Kruidvats huismerk Brilliant Classics zou het dan ook uit die tijd moeten zijn.
(...)

Na 1 keer proberen: zucht. Mag ik een zelfde vraag stellen als ik eerder deed met muziek?

Wat is dít?

Vindt dus de naam van bijna al uw plaatjes op www.tineye.com.

Kopenhagen

Ik ga veel te weinig naar toneel, laat staan naar kwaliteittoneel. Vanavond eindelijk weer verfrissend goed acteerwerk mogen meemaken bij het stuk Kopenhagen, van Michael Frayn. Met Sinterkl...sorry, Bram van der Vlugt, Liz Snoijink en Stefan de Walle. In reprise, uiteraard vanwege de vraag van het publiek, maar ook om Van der Vlugts 75e verjaardag te vieren. Die kreeg trouwens ook een Louis d'Or voor zijn rol als de Deense natuurkundige Niels Bohr in deze productie.

Werner Heisenberg bezoekt Bohr en zijn vrouw in september 1941, in Kopenhagen. De vraag die het hele stuk terugkomt is: waarom? De omstandigheden zijn dat theoretisch fysici zich druk bezighouden met de vraag of er een bom gemaakt kan worden met behulp van kernsplijting en dat de belangrijkste quantumfysici die daar in Duitsland mee bezig waren weggevlucht zijn naar het niet bezette buitenland (omdat ze joods zijn of omdat ze zich bezighielden met een joodse relativiteitstheorie). Ging Heisenberg (Duits fysicus), die Bohr (half-joods) als mentor zag, naar laatstgenoemde toe voor hulp? Wat is er gebeurd tijdens de gesprekken die ze voerden en de wandeling die ze maakten? De ontwikkelingen tussen de twee fysici en echtgenote Margrethe, die zich in een onduidelijke tijd en plaats bevinden (de ene keer lijken ze dood te zijn en terug te kijken, de andere keer zitten ze in de beschreven tijd) worden in Frayns dialogen prachtig scherp naar voren gebracht. De voorstelling loopt nog tot eind mei dit jaar in theaters over het hele land. Ga, nu het nog kan.

(Er werd trouwens ook een film van het stuk gemaakt door de BBC: onder andere met Bondacteur Daniel Craig als Heisenberg.)

Victor Eugène Louis de Stuers

Het verhaal ken ik wel, maar wie maakte nou eigenlijk al die tekeningen langs de wenteltrap in het Leidse Academiegebouw?

Het blijkt de Limburger jonkheer de Stuers te zijn. Zoals de universiteit het vertelt zou het zo zijn geweest dat hij zich een keer in het oude klooster liet insluiten en in 1 nacht alle wandtekeningen voor z'n rekening zou hebben genomen. Over de universitaire levensloop van de student; het Zweetkamertje voorzag hij van wat meer diabolische decoraties, compleet met de spreuk die Dante ook boven de poort van de hel plaatst.

Na zijn rechtenstudie en -promotie werd hij in 1869 advocaat en later ook lid van de Tweede Kamer voor de Roomsch-Katholieken. Hij werd echter het meest bekend door het poneren van een aantal stellingen in het literair tijdschrift De Gids, waarin hij een onverschilligheid van de Nederlander ten opzichte van kunst en het in stand houden van monumenten noemde. Daarop werd hij referendaris bij Binnenlandse Zaken, nieuwe afdeling Kunsten en Wetenschappen. Hij gaf hier onder andere aan Pierre Cuypers opdracht tot ontwerp van een Rijksmuseum in Amsterdam en hield zich in zijn nieuwe functie ook bezig met de interne organisatie van diverse musea, zoals het Mauritshuis in Den Haag. Hij werd door zijn beleid bekend als de oprichter van de Nederlandse monumentenzorg. Zou in retrospect een mooie monumentbehoudende actie van hem zijn geweest dus, als dat verhaal van de universiteit waar is.

Bergland

Dwalend over de hoogten
gaat het lichaam zijn zwaarte vergeten;
vaag herinnert het zich, dat in de spleten
halverwege de top kleine roofvogels huizen
en hoe de nesten zich vastklampen tegen de steilten;
in het dal moeten de huizen staan
en vreedzame dieren gaan
grazend over de weiden.

'hoe lang zal de heugenis aan het dal nog kunnen duren?'
vraagt het zich af; want reeds zijn de uren
doorgebracht op de hoogten
tot tijden geworden die niet meer kunnen verstrijken,
en ondenkbaar de reis
die het lichaam eenmaal terugvoert
naar het ondenkbare laagland,
terwijl de ziel blijft vertoeven
in die poolzee van licht en ijs.

Hendrik Marsman

Sonologie

Juist terug van een sonologieconcert in Den Haag. Sonologie, dat moet de wetenschap van de muzikale klank zijn. Het lijkt voornamelijk over elektronische muziek te gaan, als vanavond representatief was. Ik was nog niet eerder bij een dergelijk concert geweest en was erg benieuwd. Even een samenvatting van het programma dus.

1. Patrick Valiquet - 'Malieveld' (9 min. 5 sec.), tape, stereo. 9 Minuten de geluiden die je hoort wanneer je over een kermis loopt. Dat deed me eraan denken dat Mahler een keer met een vriend over een kermis liep en iets moet hebben gezegd als: 'Hoor je dat? Dat is polyfonie!'

2. Takayuki Hamano - '.f2' (7 min.), performed by Nozomi Natsuyama. Aziatisch meisje maakt beeld op projectiescherm veranderlijk door met de handen voor de camera van de Apple-computer te zwaaien. Het geluid verandert mee.

3. Payam Shahali - 'Fradatha' (5 min.), tape, stereo. Kort stoorsignaal (ik heb er niet de goede woorden voor) komt afwisselend uit twee boxen met variërende periode en toonhoogte. Oorverscheurend.

4. Hugo Morales Murguia - 'Session 1.2'. Ik schiet bijna in de lach wanneer een kerel met een akoestische gitaar aantoont dat deze elektrisch is omgebouwd in een zeer wild uitvarende chaos van klanken.

5. Gottfried Michael Koenig - 'Segmente 1-7 piano (10 min.)', performed by Teodora Stepcancic. Zeven zeer moderne en niet te reproduceren korte werkjes voor piano. Koenig (foto) is een bekende naam op het gebied van de sonologie; hij gaf jaarlijks een beroemd geworden cursus. Dat daarvan hier niets terugkwam, soit. Het begrip wordt er niet beter door.

6. Filipe Lopez - '10'. Twee kerels achter elk hun eigen laptop sturen de ter plekke gecomponeerde muziekscore naar de pianiste die de partituur voorgeschoteld krijgt op de laptop op de piano. Zij moet deze direct naspelen (wat op den duur zo druk moet gebeuren dat de elleboog eraan te pas komt), wordt opgenomen en door haarzelf heen gemixt.

7. Casper Schipper - 'A pleasant waste of time (will be played 'as long as socially acceptable')', 8 channels. Alweer zo'n krankzinnige vrachtlading aan warbles en storingen. Het wordt nu erger: het komt immers van 8 kanten, ook vanachter je. Hoogtepunt is wanneer kleine boorachtige geluidjes van alle kanten steeds harder worden, je het idee geven dat je schedel aan alle zijden wordt opengedrilld en er vervolgens een elektronische worm je hersenen binnenkrioelt.

8. Tomer Harari & Ilya Zilbat-Shay - 'Megarzenim (Axing) for double bass, singing saw & live electronics'. Begint met racetrack-achtige geluiden gesimuleerd op de (uiteraard elektrisch bewerkte) contrabas en dito zingende zaag. Het stuk wordt afgesloten door het daadwerkelijk doorzagen van een plank en wat daar voor elektrisch geluid uit voortkomt.

Misschien - heel misschien, moet ik hier voorlopig maar even heel erg van afblijven. Want: de oren. Au.

Eindelijk de naam van dat liedje

Onuitstaanbaar is het als je muziek in je hoofd hebt en je weet niet waar je die muziek van kent. Onuitstaanbaar, zeg ik je.

Hulp in bange tijden: een paar jaar terug tipte een vriend me de website songtapper.com. Je hoeft alleen maar een klein beetje gevoel voor ritme te hebben. Druk op Start, speel het ritme van het liedje op de spatiebalk, druk op Klaar en je krijgt een lijst van liedjes die min of meer aan het ritme voldoen. De applet heeft een database van een kleine 80.000 liedjes en je kunt ook zelf nummers toevoegen (dus wel wat kans op vervuiling).

Ongelooflijk! Dat ding herkent gewoon feilloos de ouverture van Wilhelm Tell, overbekende filmmuziek of Beatle-liedjes!

Alleen, het is eigenlijk alleen écht leuk als je al weet wat het is en het ding wil testen. De muziek waarvan ik de titel nu al jaren en jaren zoek herkent-ie natuurlijk weer niet: de achtergrondmuziek van de trailer van een computerspelletje die ik ooit eens zag. Die was niet speciaal voor dat spelletje gemaakt: daarin kwam het niet voor en ik hoorde hem ook nog een paar keer op tv. Belangrijk is het niet. Onuitstaanbaar, dat wel.

Hulp is gewenst dus. Waar is dít van?

En hier moet je zijn voor alle andere liedjes.