Als laatste dit jaar mag hier Brahms klinken. Luister voordat al het vuurwerkgeweld losbarst en mensen met champagne om je heen staan toch vooral nog even naar Intermezzo opus 118 no. 2, op de bank met de kachel aan, wanneer de kamer nog stil is.
Alom, aan de ronde zomen
Gisteren tussendoor nog net even tijd kunnen vinden om deze film uit 1927, waar ik een stukje van zag in de Lakenhal, te kunnen zien. Regisseur Walther Ruttmann week af van zijn abstracte stijl en maakte de film van zijn dromen: over het leven en de energie die een stad beheersen. Het werd een belangrijk voorbeeld van het 'city symphony'-genre in de filmwereld, waar ik ook nog niet eerder van gehoord had.
Gisteren kreeg ik over de mail toch nog antwoord op de vraag wat een drukdoos is. Het is zelfs iets moois:
Nooit te lang hierover doorgaan aangezien het eigenlijk alleen de liefhebber echt iets doet, maar toch nog iets over de Avonden.
Op 23 januari 1991 zou violist Isaac Stern het Derde Vioolconcert van Mozart uitvoeren in Jeruzalem. De Golfoorlog was bezig en men was zich er terdege van bewust dat een Scud-raketaanval van Saddam Hoessein dreigde. De repetities van het concert vonden plaats onder grote voorzichtigheid en voor de uitvoering had iedereen in het publiek een gasmasker onder de stoel liggen.
Onder de gebouwen van het Europese Parlement in Straatsburg bevindt zich een 60 meter hoge toren die een treffende moderne gelijkenis vertoont met de Toren van Babel, althans zoals die door Pieter Bruegel de Oude in 1563 werd geschilderd. Die verklaring voor de vorm van de toren zou niet de juiste zijn: zowel de EU-toren als die van Bruegel zouden geïnspireerd zijn door het Colosseum. Toch wil ik dan opmerken: maar dan wel door een kapotgegaan Colosseum, dus daar wordt het ontwerp van het parlementsgebouw niet optimistischer van insteek van dan wanneer het gebaseerd zou zijn op de Bijbelse toren. Als je de gevolgen van een Babelvloek zou willen aanwijzen kan dat overigens prima: er heeft zich al meerdere malen een serieuze constructiefout of onhandigheid in ontwerp aangediend. Zo stortte er vorig jaar op mijn verjaardag een deel van het plafond van de plenaire vergaderzaal in en heeft het gebouw tevens een erg verwarrende interne structuur: bruggen over schachten leiden niet naar het zelfde niveau zodat het lastig is te voorspellen waar je uitkomt. Liften zijn notoir onbetrouwbaar, waardoor mensen liever meerdere verdiepingen met de trap gaan in plaats van te riskeren vast te komen zitten.
Klinkt als de titel van de nieuwste Dan Brown, maar geen nood: het is daadwerkelijk een ontdekking van Alexander Borodin, de componist van o.a. de Polovetser Dansen die ook bekend zijn in de (met excuus) Sarah Brightman-kokhalsversie 'Stranger in Paradise'. Ook hij was lid van de componistengroep Het Machtige Hoopje, en net als de meeste anderen van die groep verdiende hij niet zijn brood met de muziek, maar met wat anders. Scheikunde was zijn vak: als kind maakte hij ook al zelf vuurwerk en batterijen. Tijdens zijn studie kreeg hij les van onder andere Dmitri Mendeleev, de bedenker van het periodiek systeem der elementen. Als professor was hij een geestige en ook aardige man, die al z'n vrije tijd aan muziek wilde besteden, maar, naast door z'n vak, daarin werd belemmerd door een uitbundige liefdadigheid tot uitdrukking te willen brengen: het kwam geregeld voor dat hij thuis onderdak bood aan minder bedeelden. 
In 1847 vond op een soiree in Londen de ontmoeting plaats tussen Charles Dickens en Hans Christian Andersen, die net zijn eerste sprookjes had geschreven na met serieuze verhalen zijn literaire start te hebben gemaakt. De vriendschap was vrijwel instantaan: Dickens was onder de indruk van De Kleine Zeemeermin en De Nieuwe Kleren van de Keizer, Andersen was dolblij dat hij kennis had kunnen maken met de schrijver van Oliver Twist en ze deelden nog heel wat levenservaringen ook. Het liep zo dat Dickens aan de Ander voorstelde dat hij de laatste nacht dat hij in Engeland was bij hem logeerde, waar de sprookjesschrijver met het grootste genoegen op inging. Toen in de periode daarna een langdurige briefwisseling plaatsvond en Dickens in de zomer van 1857 net een nieuw huis gekocht had in Rochester, werd de ontmoeting herhaald.
Onder de allerlaatste werken die Claude Debussy componeerde bevindt zich een drietal composities die samen het begin vormen van een serie van zes kamermuzieksonates, geschreven voor verschillende instrumenten. Debussy kwam te overlijden voordat hij de serie afkreeg (zijn begrafenis vond plaats tijdens het bombardement van Parijs in de Eerste Wereldoorlog: de kogels vlogen langs de kist). Twee van de werken die al wel gereedgekomen waren schreef hij voor cello en viool, maar het derde werk week duidelijk af van de traditie en was bedoeld voor de zeer ongebruikelijke instrumentencombinatie van fluit, altviool en harp. Het opmerkelijke is dat tot op het moment dat de sonate in 1915 verscheen er nog geen enkel werk bestond voor deze instrumenten gezamenlijk, terwijl de relatief jonge harp (althans jong in de vorm zoals we hem nu kennen) toch ook alweer een eeuw oud was. Door het werk van Debussy raakte de muziekwereld echter ineens enthousiast over de klank die de combinatie kon voortbrengen en verschenen er ineens werken (onder andere van Milhaud) die de drie instrumenten doelbewust bij elkaar plaatsten. Het kwam allemaal niet enorm hard op gang - de meeste grote componisten deden er nog steeds niets mee en het grootste deel van het oeuvre ontstond pas in de tweede helft van de 20e eeuw - maar hoe dan ook vind ik het echt fascinerend dat dit soort ontdekkingen zo laat nog mogelijk was.
Niet makkelijk te vinden op DVD - misschien omdat het een tv-film is - maar de moeite waard om te zien als je de kans hebt: de verfilming voor de NPS van Willem Elsschots briljante novelle Kaas, door Orlow Seunke. Met Josse de Pauw ideaal gecast als hoofdpersoon Frans Laarmans, die na zijn ontmoeting met meneer Van Schoonbeke de kans krijgt zijn saaie kantoorbaan bij de scheepstimmerwerven in te ruilen voor een bestaan als handelaar in volvette Edammer ("En dat marcheert altijd, want eten moeten de mensen toch").
"Twee elementen zijn het, die Van het Reve glansrijk hebben behoed voor een afglijden in grauwe alledaagsheid: zijn bevrijdende humor, die, van een zeer persoonlijk cachet, vooral op de lange baan werkzaam is (de eindeloos herhaalde gesprekken over kaalhoofdigheid b.v., maar er zouden fijnere voorbeelden te geven zijn), en de religieuze apotheose aan het slot, waar Frits van Egters, als niets dan meer helpen wil, God uitnodigt om met een zeker zakelijk en ironisch doorlicht erbarmen op zijn ouders neer te zien. Van dit zeldzaam navrante slot, dat de hele roman draagt, is geen denkbeeld te geven, men moet het gelezen hebben. Mét het slot van La Nausée van Jean-Paul Sartre en dat van A Glastonbury Romance van John Cowper Powys behoort het tot het aangrijpendste wat mij in de letteren ooit onder de ogen kwam." - Simon Vestdijk
Nu is het wel weer eens goed om iets over Rachmaninoff te vertellen.
Twee keer vandaag iets over Van Doesburg. Een tijdje terug bezochten we museum de Lakenhal, waar de tentoonstelling 'Van Doesburg en de Internationale Avant-Garde' liep, in samenwerking met Tate Modern in Londen. Nog tot 3 januari te zien, dus loop er nog even binnen als je de kans hebt: een mooi overzicht met veel werk uit Van Doesburgs kunstleven, samen met dat van zijn bevriende en waarschijnlijk daarna minder bevriende kunstenaars (hij maakte volgens mij wel echt héél vaak ruzie, en over belangwekkende zaken: zoals met Mondriaan over de diagonaal).
Hoewel ik blij was met de komst van de abstracte fontein die tegenwoordig voor Leiden Centraal staat opgesteld en ik er elke dag met plezier langsfietste, duurde het toch weer onverklaarbaar lang voor ik de bordjes eens ging lezen die er bijhoren. Nu ben ik er achter dat de bedoeling eigenlijk was dat hij in Friesland kwam te staan.
Ocarina's vormen een groep blaasinstrumenten waarbij het nu eens voor de toon niet uitmaakt hoe lang het instrument is. In plaats daarvan is het de verhouding tussen het oppervlak van de nog geopende gaatjes en het volume van het instrument die bepaalt wat voor toon er geproduceerd wordt. Ze komen uit Midden-Amerika en China, maar de moderne variant is van Giuseppe Donati. Meestal zijn ze eivormig.
Literatuurcriticus H.A. Gomperts en documentairemaker Hans Keller maakten in 1963 voor de AVRO de documentairereeks Literaire Ontmoetingen, waarin ze gerenommeerde schrijvers interviewden. Ik hoorde dat afgelopen oktober een set van twee DVD's verscheen met deze interviews: 6 uur zwart-wit-televisie met wat mij fantastisch materiaal lijkt, waarbij met name de cameravoering haar tijd ver vooruit moet zijn geweest. Het gaat om gesprekken met onder andere Willem Elsschot en Hugo Claus, maar ook met een jonge Gerard Reve en, wiens rollende r ik zelf nog nooit had gehoord, Simon Vestdijk! Dat moet ik dus snel in huis zien te krijgen. Op deze site is de DVD-set te bestellen, waar ook een filmpje te vinden is met fragmenten van de belangrijkste schrijvers.
Vorige week vernam ik voor de eerste keer eens iets van een componist uit Zweden. Dat mocht wel eens: Noorwegen heeft Grieg, Finland Sibelius en Denemarken Carl Nielsen (al wordt van die laatste eigenlijk ook al jammergenoeg nauwelijks meer iets uitgevoerd), maar van een Lars-Erik Larsson (1908 - 1986) had ik nog niet eerder gehoord. Net als bij Nielsen is hij echter in eigen land extreem populair en kent in het buitenland nauwelijks iemand hem. Larsson studeerde bij Alban Berg in Oostenrijk en componeerde in neo-romantische stijl, maar hij was ook de eerste Zweed die seriële muziek schreef.
Kijk eens aan!
Gisteren schreef ik namens de Sint een gedicht in 6 ollekebollekes, een van oorsprong Amerikaanse versvorm uit de jaren '50, waarvan in het Nederlands met name door Drs. P. gebruik gemaakt is. Ik heb het idee dat je ze niet heel vaak ziet en dat zou prima kunnen komen door de eisen die eraan worden gesteld. Mijn pogingen beantwoordden alleen aan die voor het metrum en niet aan wat de inhoud betreft, maar als je het echt goed doet wordt het zoals in het voorbeeld van Drs. P.:
Gisteren kwam ik er achter en nu moet ik toch een nuancering aanbrengen. Ik had het eerder over de schaakpiano van Guido van der Werve. Dat sloot ik af met 'John Cage, eat your heart out', niets vermoedend van het volgende.
Het gaat steeds verder.
In februari ga ik naar de legendarische pianist en dirigent Daniel Barenboim in het Concertgebouw en ter voorbereiding keek ik laatst deze film over zijn echtgenote: de wereldberoemde celliste Jacqueline du Pré. Over haar wist ik ook al niets - misschien is de geromantiseerde versie van een leven dan niet de beste manier om iets te weten te komen, maar de roman waar de film op was gebaseerd werd dan wel weer geschreven door haar zus, dus het kan erger. Met in de film een mooie rol voor Emily Watson (Bess uit Lars von Triers "Breaking the Waves"), die (sorry, maar) nu alweer zo'n raar wijf speelt.
