vrijdag 15 januari 2010

Muziek met pistolen

Oorlogmuziek. Toen Ludwig van Beethoven het nieuws bereikte dat Napoleon Bonaparte zichzelf tot keizer had gekroond, moet hij de partituur van zijn Derde Symfonie ter hand hebben genomen en daar de naam van de Franse heerser, aan wie hij het werk in eerste instantie had opgedragen, zo driftig hebben doorgekrast, dat er een gat in het papier kwam. "Hij is dus niets dan een gewone sterveling!" verzuchtte hij. "Nu zal ook hij de mensenrechten met voeten treden, slechts zijn eigen ambitie nastreven, zichzelf superieur aan de rest voelen, een tiran worden!". Beethoven kreeg echter later in zijn leven de kans om een revanche te nemen: toen Wellington in 1813 in Spanje Napoleons oudere broer Joseph versloeg, schreef hij het werk 'Wellingtons Sieg oder die Schlacht bei Vittoria'.

Dat werd dan ook gelijk een uitermate vreemd werk. Om de verschillende legers uit te beelden gebruikte Beethoven muziek als God Save The King en Rule Britannia, alsook een Frans soldatenlied met de melodie van For He's A Jolly Good Fellow. Daaraan toegevoegd kwam echter een arsenaal (letterlijk) aan 'percussieinstrumenten': naast een aantal musketten wordt ook om 193 kanonnen gevraagd. Och ja joh, waarom ook niet. 193 Kanonnen, wat jij wil. Het stuk luisteren is alsof je midden op het slagveld staat: halverwege het eerste deel barst een minutenlang durend spervuur van schijnbaar willekeurig getimede pistoolschoten los. Interessant is ook de uitvoeringsgeschiedenis: het stuk werd in eerste instantie niet door een orkest, maar door een zogeheten panharmonium gespeeld. Een op luchtdruk werkend apparaat dat meerdere (militaire) instrumenten tegelijkertijd kon bespelen, ontworpen door Johann Mälzel, de uitvinder (of althans patenthouder) van de metronoom.

Maar nee, voor mij toch liever Tchaikovsky's Ouverture 1812. Ook met kanonnen en ook met een slag tegen Napoleon, maar dan met Rusland. De Marseillaise gecomponeerd tegen de hymne God Behoede De Tsaar. Hier te luisteren, met hier de tweede helft. Dat einde. Cracks me up every time.