zaterdag 2 mei 2009

Mysterium

Het was in het begin van de 20e eeuw dat de Russische componist Alexander Scriabin Helena Blavatsky ontmoette, de leidende figuur tijdens de heropleving van de theosofie in deze tijd. Deze vage theorie moet Blavatsky zulke rare ideeën hebben gegeven dat ze bijvoorbeeld claimde enkel met haar wil een groep sterke mannen ervan te kunnen weerhouden een tafel op te tillen. Nadat 'aangetoond' werd dat dit allemaal onzin was was Scriabin hoe dan ook nog steeds zo zeer beïnvloed door haar woorden en, vanuit een andere hoek, ook door die van Nietzsche, dat hij er buitengewoon vreemde ideeën op na ging houden. Zo moet hij in zijn filosofische dagboeken hebben genoteerd: 'Ik ben God' en heeft hij willen aantonen dat hij superieur aan Christus was door over het meer van Genève te proberen te wandelen.

Het resulteerde in het ronduit megalomane. Hij kreeg een beurs van vijf jaar om het werk 'Mysterium' te schrijven, dat het meest indrukwekkende en belangrijkste Gesamtkunstwerk ooit moest gaan worden. Hij zag een nieuwe, betere wereld voor zich en de huidige moest ten onder gaan. En daar ging híj maar eens voor zorgen.

De ideeën over het werk werden groter en onuitvoerbaarder. Het moest een zeven dagen durend werk, of eigenlijk een viering, worden, waarbij iedereen ter wereld aanwezig moest zijn. Het moest uitgevoerd worden in de Himalaya in een door hem ontworpen tempel. Klokken moesten onder de wolken hangen (oplossing: zeppelins) en elke dag moest de wereldbevolking daardoor gewekt worden. En ze zouden alles ervaren: alle zintuigen moesten tot in het uiterste esthetische worden geprikkeld. Er was muziek, er was heerlijk eten, er was poëzie, toneel, ballet, er waren heerlijke parfums en wierook, er was opschietend vuur en er was het lichtorgel dat hij voor 'Prometheus' had ontwikkeld om de tempel in een kleur licht te laten baden. En dat allemaal tegelijkertijd. Aan het einde zag Scriabin voor zich dat hij in extase zou sterven en dat de wereld daadwerkelijk in een betere zou overgaan.

Het kwam niet verder dan een voorbereidende akte die niet eens volledig af was. De zelfverklaarde almachtige-god-componist kwam te overlijden door een puistje op zijn lip dat bloedvergiftiging opleverde.

Hier is een compleet gemaakte uitvoering van dit voorbereidend werk - die in muzikale taal niet eens heel veel lijkt te verschillen van 'Prometheus'.