Een hardnekkig verhaal in de geschiedenis waarover blijkbaar maar geen duidelijkheid verkregen kan worden is dat van de vermoede vriendschap tussen Johannes Vermeer en de natuurwetenschapper Antoni van Leeuwenhoek. Bekend is in ieder geval dat Van Leeuwenhoek een paar dagen na Vermeer gedoopt werd en dat door hem tevens het nalatenschap van de schilder, die in 1675 overleed, beheerd zou zijn. Hoewel dat laatste me toch een goede aanwijzing lijkt dat de twee elkaar wat beter hebben gekend wordt het verhaal door de deskundigen toch als twijfelachtig beschouwd. Maar goed, om met Johan Cruijff te spreken: ik ben geen historici. Dat het verhaal zo hardnekkig is zou onder andere komen door de vermoede gelijkenis van de afgebeelde persoon op Vermeers 'De Astronoom' en 'De Geograaf' met het portret van Van Leeuwenhoek op latere leeftijd, door Jan Verkolje. Daarbij komt tevens het verhaal dat Vermeer een camera obscura zou hebben gebruikt voor het maken van zijn schilderijen en dat Van Leeuwenhoek hiervoor de lenzen zou hebben geleverd. Allemaal keihard te maken valt dit soort dingen niet, maar nu vond ik wel een publicatie uit 2006 waarin een brief van Van Leeuwenhoek uit 1685, opgestuurd door zijn dochter aan de Royal Society in Londen, vertaald is in modern Engels. Van Leeuwenhoek beschrijft hierin zijn herinneringen aan Vermeer. Hij meldt onder andere dat hij zich een aantal keer verkleed zou hebben om te poseren en dat ze samen door microscooplenzen zouden hebben gekeken en bacteriën en rode bloedcellen zouden hebben gezien. Beide personen ervaren op hun eigen manier een heiligheid door wat ze zien en Vermeer spoort Van Leeuwenhoek aan in gewone-mensentaal op te schrijven en te tekenen wat hij ziet. Van Leeuwenhoek twijfelt aan zijn talent om dit te doen. Vermeer geeft hem tekenlessen.
Hier de brief. Zonder er nu grote historische waarde aan te willen toekennen, stel dat dit allemaal klopt: hoe mooi zou een micro-organisme er uit hebben kunnen zien wanneer het in plaats van door Van Leeuwenhoek getekend door de 'Sfinx van Delft' zou zijn geschilderd?
