zondag 6 september 2009

Henry Cowell

Weer eens een interessante musicus ontdekt. Henry Cowell was een Amerikaans componist, pianist, muziekpedagoog, uitgever en impresario uit de eerste helft van de vorige eeuw. Hij werd met name bekend door zijn zeer uiteenlopende composities die, onder andere, om veel nieuwe speeltechnieken voor de piano vroegen. Zo kwam hij met de term string piano aan, om de manier van piano spelen te omschrijven waarbij niet de hamertjes worden gebruikt maar het instrument wordt gezien als een 88-snarige viool: er kan pizzicato worden gespeeld, er wordt met de handen over de snaren gewreven, met de nagels kunnen trillers worden gemaakt, enzovoorts. Zijn werk Banshee (1925) maakt duidelijk wat in volle glorie de mogelijkheden van deze speelwijze zijn. Voor John Cage, die samen met George Gershwin en Burt Bacharach tot zijn leerlingen behoorde, vormde de string piano de inspiratie voor zijn Music for Prepared Piano, waarbij allerlei stukken plastic in de piano worden gestoken en het instrument een totale transformatie in uiterlijk en geluid ondergaat.

Een andere compositietechniek die hij veel toepaste was die van de toonclusters: het bespelen van de piano met de vlakke hand of met de onderarmen. Hij bedacht er zelfs een aparte notatie voor en werd al snel The Cluster Man genoemd. Bartók zou zo zeer van Cowells resultaten onder de indruk zijn geweest dat hij hem vroeg of hij zijn behaalde effecten met clusters ook in zijn composities mocht doorvoeren. Het bekendste voorbeeld van de techniek komt terug in The Tides of Manaunaun (1912), dat de bewegingen in het heelal ver voor de schepping van de aarde, zon, maan en sterren uitbeeldt. Cowell gaf ook aan Léon Theremin (van het gelijknamige instrument) opdracht tot het maken van een voorloper van de drumcomputer: de Polyrythmophone, of Rhythmicon.

De invloed die hij uitoefende op zijn tijdgenoten en volgelingen moet aanzienlijk zijn geweest gezien de vele reacties die hij losmaakte. Er kwam op zeker punt echter enigszins de klad in zijn carrière vanwege zijn (in die tijd moreel verworpen) biseksualiteit, waarvoor hij een aantal jaar in de gevangenis belandde. Hierna was hij een angstige, paranoïde man, die stierf in 1965 en een aantal indrukwekkende composities achterliet.