Alexander Siloti

Weer eens zo'n persoon dat tegenwoordig veel bekender zou moeten zijn dan hij daadwerkelijk is, enkel omdat hij er nét niet in is geslaagd om door te breken naar de onsterfelijkheid. En opnieuw is het een pianist: Alexander Siloti (1863-1945) was in zijn tijd een levende legende wiens naam met een zekere eerbiedigheid werd uitgesproken. Hij had zulke grote handen dat hij in staat was vloeiend een dubbele octaaftriller met 1 hand uit te voeren. Dat lukt je niet; begin er niet aan. Hij was een begenadigd begeleider en een beroemd dirigent: hij toerde samen met Tchaikovsky rond om diens Eerste en Tweede Pianoconcert uit te voeren, waarbij om de beurt de een dirigeerde en de ander achter het klavier zat. Hetzelfde deed hij met Rachmaninoff, van wie hij overigens een volle neef was (met een leeftijdsverschil van 10 jaar) en die hij eerder gedoceerd had aan het conservatorium van Moskou (aardig om te weten is ook dat Siloti dirigent was tijdens de wereldpremière van het Tweede Pianoconcert, waarbij Rachmaninoff soleerde). Het was echter aan het conservatorium van St. Petersburg dat hij een ongekend vruchtbare periode in de geschiedenis van de muziek invulde, met behulp van de Siloti-concerten. Hij had een feilloos inzicht in wie en wat er muzikaal toe deed en tijdens de 14 jaar dat de concertreeks liep regelde hij de wereldpremière van werken van Stravinsky, Debussy, Enescu, Rachmaninoff, Scriabin, Prokofiev, Rimski-Korsakoff, Elgar, Sibelius, Schönberg en nog heel veel anderen.

En toch brak hij niet door - want toen hij naar Amerika vertrok dirigeerde hij niet meer en kon hij slecht naam maken. Hij maakte geen enkele opname, schreef bijna geen eigen composities, er zijn geen filmbeelden van hem en het enige dat we nu van hem hebben zijn zijn overigens briljante transcripties. Die kunst wint de laatste jaren weer wat aan populariteit - wellicht dat de naam Siloti weer met wat minder vraagtekens ontvangen kan gaan worden. Over een jaar of vijf of zo. Hier een voorbeeld van zijn bekendste omzetting van een Bachprelude.

(Onderste foto: Arnold Schönberg in Siloti's bontjas. Wat doet Arnold Schönberg in Siloti's bontjas. Wat doet hij daarin, vraag ik je.)

Hans von Bülow

De eerste bijdrage in een nieuwe categorie: Net niet bekende mensen. Mensen die veel te maken hadden met één of meerdere wél bekende personen en door vaak met die figuren genoemd te worden nu ook beroemd zouden kunnen zijn, maar die uiteindelijk toch enigszins in vergetelheid zijn geraakt. Vandaag: de dirigent Hans von Bülow (1830 - 1894).

Hij was heftig door Wagner beïnvloed en was een beroemd interpretator van diens muziek - en hij bleef Wagners muziek uitvoeren, zelfs nadat na de door hem geleide première van Tristan und Isolde de componist er voor koos om met Von Bülows vrouw, Cosima Liszt (de dochter van Franz), ervandoor te gaan - ze hadden dan ook al een tijdje een buitenechtelijke relatie.

Hij eiste van zijn orkestleden dat ze de muziek uit hun hoofd kenden en was notoir tactloos: hij moet een keer tegen een trombonist hebben opgemerkt dat "Uw geluid klinkt als de jus van roast-beef die door de goot spoelt." Toch waren het uiteraard die frivoliteit en strengheid die hem zo'n opvallende persoon maakten. Als autoriteit op zijn gebied gebruikte hij zijn invloed om de muziek van Tchaikovsky en Brahms, die hij persoonlijk kende, te promoten en er onder andere voor te zorgen dat Richard Strauss aan de slag kon als dirigent. En hij speelde een cruciale rol bij de compositie van Mahlers Tweede Symfonie: hoewel hij de handen op de oren hield toen de componist het eerste deel op de piano voor hem voorspeelde ("Als dit muziek moet zijn, dan begrijp ik niets van muziek!") en er weliswaar op die manier voor zorgde dat deze de partituur een tijd lang opzij legde, was het op zijn begrafenis dat Mahler een cantate hoorde, die hem het licht deed zien hoe hij de Finale op een grandioze manier kon afmaken.

Het rijtje grote componisten uit de 19e eeuw zou er dus al met al wel eens heel anders uit hebben kunnen zien als Von Bülow niet af en toe een helpende hand had toegereikt. En toch: écht bekend is-ie nu niet meer.